ჰორმონები ჯანმრთელობა და მედიცინა

ჰორმონები.

ორგანიზმის ჰორმონებს გამოიმუშავებენ ენდოკრონული ჯირკვლები. ზოგი მათგანი მოქმედებს სხეულის სპეციფიურ ნაწილებზე (სამიზნე უჯრედებზე ან სამიზნე ორგანოებზე), სხვები განაპირობებენ უფრო ზოგად რეაქციას. ჰორმონთა წარმოქმნის ძირითადი მაკონტროლებელი არის ჰიპოთალამუსი (თავის ტვინში მდებარე ენდოკრინული ჯირკვალი). ის განაგებს მრავალი ჰორმონალური ჯირკვლის სეკრეციას, ძირითადად ჰიპოფიზის კონტროლის მეშვეობით, რომელიც თავის მხრივ ბევრ სხვა ჯირკვალს აკონტროლებს. ჰიპოთალამუსი ”უბრძანებს” ჰიპოფიზს, გამოიმუშავოს თავისი ჰორმონები. ამისათვის ჰიპოთალამუსი უგზავნის მარეგულირებელ იმპულსებს ჰიპოფიზის წინა ნაწილს და ნერვულ იმპულსებს - ჰიპოფიზის უკანა ნაწილს.
განვიხილოთ ჰორმონები ცალ-ცალკე:

ანტაგონისტური ჰორმონები, რომლებიც ურთიერთ საპირისპირო ეფექტებს განაპირობებენ. ამის მაგალითს წარმოადგენს გლუკოგონი და ინსულინი, რომელსაც პანკრეასი გამოიმუშავებს;
ადრენოკორტიკოტროპული ჰორმონი - აკტჰ იგი გამომუშავდება ჰიპოფიზის წინა ნაწილში;
თროიდ-მასტიმულირებელი ჰორმონი - თმჰ ანუ თირეოტროპინი იგი გამომუშავდება ჰიპოფიზის წინა ნაწილში;
ფოლიკულომასტიმულირებელი ჰორმონი - ფმჰ იგი გამომუშავდება ჰიპოფიზის წინა ნაწილში;
სომატოტროპული ჰორმონი - სტჰ იგი გამომუშავდება ჰიპოფიზის წინა ნაწილში;
მალუთეინიზებელი ჰორმონი - მჰ აგრეთვე ლუთეოტროპინი ეწოდება ქალებში, იუმჰ-ინტესტიციულ უჯრედთა მასტიმულირებელი ჰორმონი მამაკაცებში; იგი გამომუშავდება ჰიპოფიზის წინა ნაწილში;
ლაქტოგენური ჰორმონი - პრლ ანუ პროლაქტინი. იგი გამომუშავდება ჰიპოფიზის წინა ნაწილში;
ოქსიტოცინი - იგი გამომუშავდება ჰიპოთალამუსში და გადადის ჰიპოფიზის უკანა ნაწილში;
ანტილიურებული ჰორმონი - ადჰ ანუ ვაზოპრესინი. იგი გამომუშავდება ჰიპოთალამუსში და გადადის ჰიპოფიზის უკანა ნაწილში;
თიროქსინი - იგი გამომუშავდება ფარისებრ ჯირკვალში;
თიროკალციტონინი ანუ კალციტონინი - თკტ. იგი ფარისებრ ჯირკვალში;
ადრენალინი ანუ ეპინეფრინი გამომუშავდება თირკმლის ზედა ჯირკვლებში (ტვინოვანი ნივთიერება). თირკმლის ზედა ჯირკვალი არის წყვილი. ჯირკვლები მდებარეობს თირკლების ზევით. თითოეულ ჯირკვალს აქვს გარეთა შრე, რომელიც გამოიმუშავებს ალდოსტერონს, კორტიზონსა და ჰიდროკორტიზონს, და შიგნითა შრე გამოიმუშავებს ადრენალინსა და ნორადრენალინს;
ესტროგენები და პროგესტერონი ქალის სასქესო ჰორმონებია; გამომუშავდება საკვერცხეებში არსებულ ფოლიკულებში და ყვითელ სხეულებში, ასევე პლაცენტაში ორსულობის დროს;
ანდროგენები და ტესტოსტერონი მამაკაცის ჰორმონია და გამომუშავდება სათესლე ჯირკვლებში;
ინსულინი გამომუშავდება პანკრეასში, როცა სისხლში გლუკოზის დონე მაღალია;
გლუკაგონი გამომუშავდება პანკრეასში, როცა სისხლში გლუკოზის დონე დაბალია.

სტატიის ავტორი: მაიკო ლომსაძე, სრული პროფესორი, დოქტორი

სხვა სტატიები მსგავს თემაზე
ცენტრალური ნერვული სისტემა
თავის ტვინი
თვალი
გული
ფილტვები
ღვიძლი და ნაღვლის ბუშტი
ელენთა
კუჭი
კუჭქვეშა ჯირკვალი (პანკრეასი)
ნაწლავები
თირკმელები
შარდის ბუშტი
ხერხემალი
ყური
ანტისხეულები
ჯირკვლები
საჭმლის მომნელებელი ფერმენტები
წინამდებარე ჯირკვალი

8.2 - 4 votes